Португалияның таңғажайып жайттарының бірі - оның теңдесі жоқ тереңдігі мен әдебиетінің байлығы, барлығы - Индиана көлеміндегі ұлт. 13 ғасырдағы ақындар болған патшалардан бастап, әдебиет бойынша жақында Нобель сыйлығына дейін Португалия мәдениеті оның жазушыларының беттерінде кездеседі. Неге бұл ел?
Біріншіден, Португалия өзінің ана тілін мемлекеттік тіл ретінде қабылдаған алғашқы еуропалық ұлт болды. Латын тілі орта ғасырларда корольдік соттар мен соттарда қолданылған, бірақ Португалияның алтыншы королі - Дом Динис (1261-1325) - халық тіліне заң шығарып, оны үкіметтің тіліне айналдырды.
Екіншіден, Португалия ешқашан феодалдық ұлт болған емес - қалалар мен қалаларда король берген құқықтар мен артықшылықтар болған жоқ және саудагерлер өсіп, саудагерлер тобы (орта тап) оңай өркендеді. Үшіншіден, Португалия зерттеуге және гүлденуге ұмтылды, дәл осы кезде басқа халықтар «Қара өлімнен» және «Жүз жылдық соғыстан» айығып жатқан кезде. Мысырлы ғасырлар өтті - бұның бәрі тарихын айтып, ұлтқа үлес қосты.
Міне, бүгінгі Португалияның әдебиетке бай болуына қызмет еткен адамдар мен жерлердің кейбіреулері ғана.
ФЕРНАНДО ПЕСОА: МЕТАФИКАЛЫҚ ҰЛТШЫЛ
Жақында Нью-Йорк Таймс ақын Пессоаның (1888-1935) мағынасы туралы керемет мақала ұсынды. Бұл байсалды, байқағыш ақын португалдықтардың жанын сынап көргендердің бәрінен, соның ішінде басқа португалдардан да аулақ болатындай етіп ұстай алды. Оның мүсіні, ол сияқты, 19 ғасырда Лиссабон орталығындағы Чиадо бөліміндегі Brasileira кафесіндегі үстелдің басында орналасқан. Ол әлі күнге дейін айналасындағы қаланы бақылайды. Ол кеш өмір сүрген үй - бүгінде мұражай. Пессоа өзі жасаған әр түрлі гетеронимдермен - кейіпкерлермен жазды. Олардың кем дегенде 72-сі белгілі және ең көп кездесетіні - қойшы Альберто Цейро; Рикардо Рейс, хат иесі; және Альваро-де-Кампос, еркін рух.
CAMÕES: ЕКІ ҚАБЫРАТЫ МЕН БЕЛГІСІЗ ҚАБІРІ БАР АҚЫН
Португалияның Лиссабондағы ұлттық Пантеонында португалдық экспрессияның ақыны деп саналатын адамға арналған керемет қабір бар. Қабірде Луис Ваз де Камёз (1525-1580) есімі алтын жалатылған, бірақ іші бос. 1498 жылы Васко да Гаманың Азияға теңіз жолын ашқаннан кейін оралуын тойлау үшін салынған керемет Джеронимос монастырындағы өзеннің төменгі жағында - бұл тағы бір готикалық және әсерлі қабір. Бұл ұлы аргонавтың - Да Гаманың b қабірінің жанында, ал Да Гаманың немере ағасы болған Камёздің жанында. Ол да бос. Камёздің «Ос-Люсидас» 10-канто эпикалық поэмасы мифология құдайын, Васко да Гаманың саяхатын және ақынның өз өмірін натурализмнен асып, бүкіл адамзатпен сөйлесетін қозғалмалы адам драмасында біріктіреді. Оның қай жерде жерленгені белгісіз.
1525 жылы дүниеге келген Камойес 1580 жылы белгісіз жағдайда қайтыс болды. Оның қайтыс болған күні Португалияның ұлттық күні. Бірақ оның өмірінің көптеген фактілері жоқ. Ол 1524 жылы Лиссабонда немесе Коимбрада дворян отбасында дүниеге келген. Оның әкесі теңіз капитаны болған, кеме апатында қаза тапқан. Ол, әрине, уақытын Коимбрада өткізді және оқыды Университет оның өлеңдерінде жақсы айтылған. Оның ағасы Санта-Крус монастырында монах болған. Камойес 12 ғасырдағы шіркеуді Португалияның алғашқы екі патшасының демалатын орны ретінде жақсы білген. Бірақ Камойс Португалия теңіз империясының бөлігі болды - Солтүстік Африкадан Үндістанға дейін Қытайға дейін - және ол патшаға қызмет ету кезінде бір көзі мен қолынан айырылды. Камойс аз ғана зейнетақы алып, кедейлікте өмір сүрді. Лиссабонның Чиадо ауданындағы оның атымен аталған алаңның үстінде Камойестің мүсіні көтеріледі. Жақында қалпына келтірілді, ол танымал жазылым арқылы төленді. Онда Камойестің құдайға ұқсайтын бейнесі басқа ақындар мен жазушылардан екі есе үлкен, бұл оған өмірде ешқашан болмаған биіктік береді.
Ос Лусиадас шын мәнінде Король Дом Себастьяоға хат болды, бұл Португалияны да Гама күніндегі әдептілік пен даңққа қайтаруды өтінген. Ақынның 1572 жылы Синтрадағы король сарайында патшаға өлеңін оқып бергені айтылады. Патша оның өлеңін «адекватты» деп атап, Солтүстік Африканы басып алу жоспарын жалғастырды. Алты жылдан кейін Себастьяо Мароккодағы Альказаркивирге қалың әскерді басқарып, талқандалады. Екі жылдан кейін Камойес өлім төсегінде жатқанда, испан әскері басып кіріп, Португалия басып алынды. Бұл ақынның, сарбаздың және армангердің соңғы белгілі сөздері оның өлімінен бірнеше күн бұрын, испандықтар Лиссабонға жақындаған кезде жазылған. «Мен үшін елімнің қымбат болғаны сонша, мен онымен ғана емес, сонымен бірге өлуге қанағаттанғанымды бәрі көреді». Ол 10 жылы 1580 маусымда ел тәуелсіздігі сияқты қайтыс болды.
ХОСЕ САРАМАГО: ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ПОРТУГАЛИЯНЫҢ НОБЕЛЬ СЫЙЛЫҒЫ
Хосе Сарамаго (1922-) 1998 жылы әдебиет бойынша Нобель сыйлығының бірінші португалдық иегері болды және ол бүкіл әлемдегі оқырмандарға португал жазуымен таныстырды. Ол өмір туралы сюрреалистік рефлексиялар жасау үшін факті мен фантастиканы араластырады. Оның 1982 жылғы мемориалы до Конвенто немесе «Балтасар мен Блимунда» 18 ғасырда Португалияда үлкен сарай монастырьі Мафра инквизиция, оба індеті және Бразилияның байлығы кезінде көтерілген кезде қойылған. Соғыстан үйге келген сарбаз Балтасар мен адамдардың ішін көретін көріпкел Блимунда ұшатын аппарат жасау үшін діннен безген діни қызметкер Бартоломеу Лоуренчо де Гусмаомен кездеседі. Бартоломеу үлкен сарай сияқты шынымен де болған. Бүгінгі күні Мафра ұлттық сарайы Португалиядағы ең маңызды барокко ескерткіші болып табылады. Ол өзінің 2 карилонымен және 6 органымен әлемге әйгілі және оның кітапханасы 38,000 1910-нан астам томдары бар Португалиядағы ең әдемі болып саналады. Бұл сарай XNUMX жылға дейін Португалия республика болып жарияланғанға дейін Португалия корольдік отбасының ресми жазғы резиденциясы болды.
АЛЕКСАНДРЕ ХЕРКУЛАНО: ҚАНДЫ ҚАЛА ҚАЛАСЫНЫҢ ЕРТЕГІСІ
Александр Херкулано, (1810-1877) Португалияға тарихи романды таныстырды. Оның сүйегі Лиссабон маңындағы Белемдегі Жеронимос монастырындағы зәулім қабірде жатыр. Геркулано өз ұлты туралы көптеген шабыттандыратын және күшті ертегілер айтты, бірақ ең әсерлі әке, ұл және сарай туралы әңгіме болуы мүмкін. Бірнеше португалиялық мектеп оқушылары Фария сарайында орын алған Геркуланоның «Намыс туралы ертегісін» оқымай қашып кетеді. 14 ғасырда кастилиялықтар құлыптың қолбасшысы Гонсало Нунестен көп болды, сонымен қатар оның әкесі Нуно Гонсалвесті тұтқынға алды. Олар егер ұлы бағынбаса, Нуноны өлтіреміз деп қорқытты. Нуно ұлына соңына дейін күресуді айтады.
Кастилия командирі көңілді болмады және Дом Нуноны сол жерде өлтірді. Бірақ португалдықтар қарсылық көрсетті және қорқынышты қоршаудан кейін кастилиандықтар жеңіліске ұшырады.
Бүгін жақын маңдағы Барбелоста қаланың қақ ортасында әке мен баланың мүсіні тұр, олар қылыштары әлі жауға қарсы тұруға дайын.
АНТÓНИО-ВЕЙРА ЖӘНЕ ЖОҒАЛҒАН ПАТШАНЫҢ МӘДЕНИЕТІ
Бұл иезуит ақыны Антонио Виейраның (400-1608) туғанына 1697 жыл. Виейра өлген патша туралы мифті қабылдағаны және оған жаңа өмір бергені үшін есептеледі. Ол Португалияның жоғалған патшасы әлемге оралатын жаңа мыңжылдық туралы жазды. Сол үшін оны Португалия инквизициясы айыптады, уағыз айтуына тыйым салынды және үш жыл бойы тұтқында болды.
Дом Себастьяо туралы аңыз - португал мәдениеті мен әдебиетіндегі көрнекті тақырып. Жоғарыда айтқанымыздай, Себастьяо көптеген халықты қалпына келтіреді деп үміттенген жас патша болды. Бірақ Себастьяо сауда империясын емес, крест жорығын басқарғысы келді. Ол Марокко жеріне басып кіріп, толығымен жеңілді. Патшаның шайқаста құлағанын ешкім көрмесе де, ол қайтып оралмады. Португалияға оралғанда, ол қайтып оралады және Португалияны Испанияның 60 жылдық үстемдігінен құтқарады деген үміт артты. Аңыз өсті - патша тұманды таңертең қайтып келіп, тағына ие болады. Жылдар өте көп адам менмін деп жағаға шықты. Король – жас және қарт ретінде – Португалияда бүгінгі күнге дейін күшті бейне.
Лиссабондағы Ежелгі өнер мұражайында жоғалған патшаның суретін өз көзіңізбен көруге болады. Онда патша өзінің соңғы шайқасына көп уақыт қалған жоқ, алтын жалатылған сауытында тым жас және ыңғайсыз көрінеді. Оның сол қолы қылышты ұстайды; ит екінші қолын жалайды. Қып-қызыл шашы, бос көзі, шұбырған аузы оны есінен танып қалды.
Ақпарат көзі: Португалияның ұлттық туризм басқармасы
